Fraeylemaborg, van verdedigingswerk naar publiekstrekker

Ooit kende de provincie Groningen tweehonderd borgen en steenhuizen. Hiervan zijn er nu nog maar enkele over. Een van de fraaiste daarvan is de Fraeylemaborg in Slochteren. Het landgoed bij de borg, ter grootte van ruim 23 hectare is ingericht als Engelse landschapstuin, waarin enkele elementen uit de Franse stijltuin bewaard zijn gebleven.

Van steenhuis naar buitenhuis

Een borg is een “kasteeltje”, dat door de Groninger adel in gebruik was als buitenhuis. In het woord borg zit het werkwoord bergen. Een borg was dan ook van oorsprong een omheining bedoeld om mensen en bezittingen te beschermen. Rond 1200 werden er tal van dit soort stenen verdedigingswerken langs de Groninger Noordzeekust gebouwd. Ze waren toen nog vrij eenvoudig van vorm en werden steenhuis of langhuis genoemd. In de loop van de tijd werden deze steenhuizen uitgebreid en geschikt gemaakt voor bewoning. Het gebouw werd langer en vaak werden er zijvleugels aangebouwd.Het bijgebouw, later schathuis genoemd was bedoeld voor de landbouw. Het bood stal- en schuurruimte. Borgen werden veelal als buitenhuis bewoond door adellijke families uit de Ommelanden. Aan het huis waren vaak zogenaamde heerlijke rechten verbonden. Dit waren rechten op het gebied van bestuur, wetgeving en rechtspraak.

De Fraeylemaborg

Ook de Fraeylemaborg kent deze ontstaansgeschiedenis. De keuken en de kleine zaal daarboven zijn restanten van het steenhuis. Drie schietnissen in de keukenmuren herinneren hieraan. Al voor 1500 vond de eerste uitbreiding plaats. Daarop volgden verschillende verbouwingen en uitbreidingen door de verschillende borgheren.

Buitenhuis wordt museum

In 1867 kwam de borg door vererving in handen van de familie Thomassen à Thuessink van der Hoop, die de borg als laatste zou bewonen. Aan de al zeer lange achternaam werd "van Slochteren" toegevoegd. De laatste borgheer was Evert Jan. Na zijn dood en dat van zijn echtgenote, werd de borg nog enige tijd door de beide dochters bewoond. Het onderhoud werd echter financieel te zwaar. Daarom werd in 1971 de inboedel geveild en de borg in 1972 verkocht. Nieuwe eigenaar werd de Gerrit van Houten Stichting te Groningen, vernoemd naar de Groninger schilder Gerrit van Houten. Na een grondige restauratie werd de borg in 1975 voor publiek geopend. De borg is zoveel mogelijk in de stijl van de laatste bewoners ingericht. Borg en inrichting weerspiegelen de status van de heer en zijn familie, maar geven ook een prachtig beeld van het dagelijks leven van de bewoners en hun personeel.

Tal van culturele activiteiten

Naast de museale functie die de borg nu heeft, vinden er tal van culturele activiteiten plaats. In de grote zaal worden regelmatig concerten gegeven en vinden ontvangsten plaats. De kleine zaal is ingericht als trouwzaal. Het schathuis is nu als restaurant in gebruik. Het koetshuis bevat expositieruimte. Ook is hier de museumwinkel te vinden. Op het borgterrein vinden diverse buitenactiviteiten plaats, waaronder een jaarlijkse kunstmarkt en een openluchtspel.

Engelse landschapstuin

Het landgoed Fraeylemaborg bestrijkt een gebied van ruim 23 hectare. Het park in de huidige vorm wordt omschreven als een Engelse landschapstuin waarin enkele fraaie aspecten van de Franse stijltuin bewaard zijn gebleven. Ooit stond hier de legendarische eeuwenoude Kinderboom, een beuk met volgens zeggen een stam omvang van zes meter. Het volksgeloof wilde, dat hier de zielen van pasgeboren kinderen vandaan kwamen.